Manuela Gretkowska „Obywatelka”

Kiedyś napisałam na blogu, że z dwojga złego polskich dam najnowszej prozy wolę Manuelę Gretkowską od Olgi Tokarczuk i po przeczytaniu „Obywatelki” tę opinię podtrzymuję.

Z pewnością zadziałał tu mechanizm serialowy, działający na podświadomość. W człowieku czają się niezbadane pokłady zainteresowania drugim człowiekiem wyłącznie plotkarskie i przyczynkarskie.
Z pewnością każda metoda jest dobra, nawet przywiązywanie do kaloryfera, by czytać, czytać i jeszcze raz czytać wszystko, co przecież można bez wysiłku zobaczyć w telewizorze.
Ale u Manueli Gretkowskiej jest jeszcze inny problem. Z nim oraz z nieodmienną trójcą: Manuelą Gretkowską jej partnerem Piotrem i rosnącą cały czas córeczką Polą, autorka pozostawia czytelnika już w trzeciej książce tej serii.
Tym problemem jest szczerość.

Termin być może wytarty i zdewaluowany, ale warto przyjrzeć się tej emocji w służbie literatury pod kątem sposobu pisania współczesnej powieści.
„Obywatelka”, jak sama nazwa wskazuje, jest w tryptyku najbardziej na zewnątrz autorki.
„Pola”, opisująca ciążę i poród pierwszego i ostatniego dziecka pisarki była utworem wewnętrznym. „Europejka” to rejestracja rodzenia się uczuć patriotycznych u emigrantki, która wrócić musi, by zaszczepić w swojej ojczyźnie szersze, europejskie horyzonty.
„Obywatelka” jest światowa. Pisana na wzór powieści amerykańskich o „pracy”, które zawsze interesują czytelnika, gdyż w kapitalizmie wysuwa się na plan pierwszy problem najmniej fatygującego, a najbardziej skutecznego pozyskiwania pieniędzy, czego moje pokolenie pozbawione w takim zakresie społecznej wolności już nie zdążyło zakosztować.
Idąc tropem łączenia sławy z obywatelskim obowiązkiem wobec narodu, który pisarkę wydał, mając jednak świadomość, że według socjologicznych statystyk ksiądz i polityk to profesje najintratniejsze, Manuela Gretkowska ze swoją dwuosobową załogą mężczyzną życia Piotrem i córeczką Polą idzie pracować do sejmu.
Książka dokumentująca półtora roku prawdopodobnej pozytywnej finalizacji zamierzeń niestety kończy się niepowodzeniem. Fatalny pomysł partnera Piotra sfotografowania i rozplakatowania rozebranych członkiń powołanej do życia politycznego Partii Kobiet dyskwalifikuje bliską sukcesu wyborczego Partię i jej liderkę, Manuelę Gretkowską. W decydujących chwilach zostaje nawet opuszczona przez dzisiejszego premiera, Donalda Tuska, którego portret kreśli nadzwyczaj pochlebnie:

„… Tusk wygląda jeszcze sympatyczniej niż w telewizji. Nieprzekładalny na telewizor, kamery nie wychwytują mikroruchów, minimalnych gestów, spojrzeń -jego wrażliwości i promieniującego z niej uroku. Można by tylko – myślę -posrebrzyć mu włosy na skroniach, przez co straciłby sławetny chłopaczkowaty wygląd. Błękitne oczy zyskałyby głębię.”

Równie pochlebnie zaprezentowany jest ksiądz Jacek Prusak, krakowski jezuita:

„ Zdążyłam przysiąść się, zjeść kolację i wysłuchać czegoś na deser. Ojciec Prusak mówi o diakonisach. Zwykłych kobietach uprawnionych do głoszenia kazań i udzielania sakramentów. Prawo o tym nie wspomina, ale i nie wyklucza. To jest furtka i ekumeniczne otwarcie na chrześcijan uznających liturgiczne równouprawnienie kobiet.”

Laurki sprezentowane są: rodzicom Manueli Gretkowskiej – mamie, niedoszłemu jezuicie tatusiowi, Uli (Dudziak), Maryli (Rodowicz), Kazi (Szczuce), Magdzi (Środzie), żonom , które dały, bądź nie mogły dać na partię pieniędzy, a które to niepowodzenia w ich prośbach przywódczyni Partii Kobiet wyrozumiale tłumaczy. Anonimowym animatorkom ruchu na prowincji, które nie dysponując sławnym nazwiskiem ofiarują społecznie lokale zebraniowe i czas.
Ale największą laurkę otrzymuje Polska Kobieta. Kobieta wyimaginowana, abstrakcyjna jawi się w analizach jako super kobieta, która cierpi męki w państwie polskim od zarania jego powstania i ten zaniedbany problem leży Manueli Gretkowskiej na sercu bardzo.
Toteż, jako kobieta, jako drapieżna kotka kreśli makabryczne wizerunki kobiet polskich, które należy drapieżnie ratować.
Żeby ratować, trzeba być kimś. Nie wystarczy być tylko pisarką. Trzeba mieć odpowiednią oprawę majątkową.
Na szybkensa wakacje na Majorce, gdzie uzdolniona Pola kosi w konkursach dziecięcych konkurencję tak, że biedni tubylcy zgrzytają zębami i zmuszeni są zmieniać regulaminy. W siermiężnej samochodowej tułaczce zbierania głosów i agitacji po polskiej prowincji następują co i rusz powroty do willi, jedzenie łososia foie de gras, sushi, warszawskiego życia, by znowu wracać na posterunki, na poniewierkę, na szybki seks z partnerem w nieogrzewanych salach.
Międzyczasie Gretkowska starzeje się w nieprawdopodobnym tempie, siwieje i traci zdolności rozrodcze wchodząc w przekwitanie i rozpoczyna klimakterium.
Nie wiadomo, czy to skutek toksycznej polityki, czy pogoń za uczciwą pracą w sejmie jest tak wycieńczająca?
Pisarka jednak na przestrzeni tych trzystu stron spisywanych jak dziennik pokładowy nie traci nadziei, jest pogodna i dzielnie wywiązuje sie ze swych obowiązków wobec córeczki Poli i partnera Piotra. Bowiem tylko to się naprawdę liczy i jeśli Manuela Gretkowska kocha pisanie i literaturę, to tylko po to, by tym zobowiązaniom sprostać. Jeśli faktyczne przeczytała wydany wtedy ogromny „Dziennik” Wirginii Woolf, to jedynie po to, by zabrać głos w dyskusji radiowej i zgromadzić dla partii fundusze i darmową reklamę. Resztę pracy intelektualnej próbuje nadgonić nieślubny – jak go nazywa pisarka – mąż Piotr, czytając jej na głos obszerne fragmenty literackie potrzebne pisarce do wewnętrznego rozwoju.
A więc w tym ciągu pokarmowym, który bezpowrotnie pożera polską pisarkę jest konsekwentnie ukazana kolejność zjadania: sztukę traktuje jako szansę wejścia w kręgi polityczne, które dałyby jej dozgonne źródło dochodu dla utrzymania najwyższego standardu życia jej rodziny, dzięki obietnicy zadbania o interesy jednej płci w Polsce.
A do czego szczerość? Dla zamazania tego procesu.
Kto bowiem dzisiaj wie w permanentnej postmodernistycznej ironii, co to słowo oznacza?