Grzegorz Jankowski, Tymon Tymański „Polskie gówno” 2014

Film przypomniał mi „A Hard Day’s Night” Richarda Lestera, może dlatego, że moja młodość związana jest z epoką rocka lat sześćdziesiątych, kiedy świat mógł być naiwny i bazować na prostych uczuciach wyrażanych przez Beatlesów, których terminowanie w hamburskich burdelach, ich wymioty po narkotykach i pijaństwach zdawały się naturalne i niewinne. Tu, w Polsce XXI wiecznej twórcy filmu tracą lekkość artysty na rzecz płaczu dziecka mającego do szkoły pod górkę.
Wiadomo, że od zarania artysta jest cały czas taki sam, ma dawać swoją twórczość publiczności, a publiczność ją przyjąć. Beatlesom szczęśliwie się przytrafiło, ich nikt powołaniem do wojska nie straszył, dojrzewali muzycznie w złotych latach rewolucji seksualnej i boomu muzyki rockowej, mogli sobie otumanieni marihuaną swobodnie fruwać po tęczowym nieboskłonie, opiewać niezrozumienie nastolatków, a ich filmy o muzykach jadących w trasę z menadżerem są pogodne, witalne i pełne optymizmu.
Pokolenie Tymańskiego tak dobrze nie miało, ich bunt nie miał nic z rozwydrzenia proletariackiej młodzieży świata Zachodu. I dlatego film jest taki, jaki jest: chaotyczny, chropawy, ponury, pozbawiony komizmu i dowcipu.
Degradacja utalentowanych członków filmowego zespołu muzycznego „Tranzystory”, którzy dawno przestali grać i śpiewać nastąpiła grubo przed rozpoczęciem się filmowej opowieści. Widz spotyka ich już spsiałych, oddających się nieciekawym zajęciom zarobkowym, będących bezrobotnymi lub zaharowanymi głowami wielodzietnych rodzin. Scalenie zespołu, mającego za swój jedyny kapitał – gorącą punkową muzykę, a za zbroję skórzane ramoneski – następuje w momencie, kiedy pojawia się chętny do ich promowania menadżer. W istocie jest urzędnikiem skarbówki, który szantażem zmusza zadłużonego muzyka Jerzego Bydgoszcza do reaktywowania zespołu i „zrobienia” z nim trasy po Polsce.
Zespół, wbrew całemu światu, w którym przyszło mu tworzyć jest świetny, na scenie wypruwa z siebie żyły, wszystkie życiodajne soki przemienia na doskonałą muzykę rockową. Cóż z tego, kiedy wszędzie, gdzie się pojawia, gdzie jak w baśni pokonując przeciwności Złego Losu dociera zdezelowanym vanem do publiki, trafia na zaczarowany świat Króla Midasa pokaranego tym razem nie złotem, a gównem.

Ten gorzki film będący przypowieścią o niemożności nie tyle tworzenia, co bycia, boli przede wszystkim swoim minorowym głosem zmarnowania. Właściwie bohaterowie filmu mają pozornie wszystko, czego muzyk rokowy w swojej powierzchownej wiedzy o nim ma posiadać: talent, występy, kobiety, narkotyki, alkohol. Ta egzystencjalna pułapka nie do końca jest przez film zdiagnozowana, a liczne warianty życiowej tandety zakodowane są w stereotypach wiedzy o złym świecie komercji pozbawionym profesjonalizmu i jakości trudnego przecież tak naprawdę show biznesu. Przykładowy geniusz Leszka Możdżera tendencyjnie pomniejszony jest do psiej służby u właściciela telewizyjnej stacji Polwsadu.

Całe szczęście film nie operuje dosłownością, raczej skupia się na zaprezentowaniu całej menażerii związanej z show biznesem postaci, którzy są tacy sami na prowincji, jak i w stolicy: amatorscy, groteskowi, przerysowani w swojej roli, a jednak niepokojąco autentyczni. Cierpki smak ożywionych ekranowych kreatur polega na ich złej grze aktorskiej, począwszy od gry generała Jaruzelskiego z przekrzywiony orłem w tle, poprzez autoironicznego Skibę, sparodiowane sylwetki Kazika, Kory, czy konferansjerkę Końja. Wszyscy tam są amatorami z krwi i kości, nawet profesjonaliści zamienieni są w artystyczne gówno. Ta metamorfoza tytułowa zawsze tak samo działa, zawsze w tę samą stronę, czyli w kierunku degradacji. Kiedy Fellini przemierzał Włochy notując adresy ciekawych artystycznie naturszczyków, by zrobić z nich gwiazdy filmowe i wtopić ich jako materię artystyczną w swoje arcydzieła, twórcy „Polskiego gówna” mogą bez zastanowienia zatrudnić w filmie każdego, gdyż każdy tam zamienia się czarodziejsko zawsze w to samo.
Tkliwość rozpoczynającej film piosenki zapowiadającej coś na kształt musicalu jest o tyle złudna, że stanowi bardzo trafny kontrapunkt dla następujących szybko po niej rzygowin, ruchów frykcyjnych i językowych obleśności, zarówno mowy, jak i ust. Wyraz kurwa z pewnością pobił rekord użycia spośród wszystkich filmów wszechczasów. Ale to tylko drobiazgi. Bo bohaterem tytułowym jest gówno, dobrze scharakteryzowane, nazwane i sportretowane. Prawda czasu, prawda ekranu. Po prostu: prawda.