RAND

Nie mogę sobie od miesiąca dać rady z Ayn Rand, bo nie dość, że nie miałam pojęcia o jej istnieniu, to jeszcze okazuje się, że jej dorobek artystyczny z połowy ubiegłego wieku wchodzi przetworzony do języka komiksów, gier komputerowych, wideoklipów i filmów SF, do kultury masowej jako bardzo dobrze znana absolutnie wszystkim, nie tylko tym jaśniejszym, ale ciemnym i bardzo ciemnym, tylko nie mnie.
Kim jest Ayn Rand?
Chyba nie zdecyduję się po obejrzeniu dwóch, na zobaczenie trzeciej części „Atlasa zbuntowanego”, mimo, że przeczytałam całą książkę i wiem już, kim jest John Galt, a kinomani jeszcze nie, bo wchodzi na ekrany dopiero w grudniu. Nie chcę oddawać kolejnych godzin Ayn Rand, bronię się przed nią, odpycham, bo co mnie to wszystko obchodzi! Przecież nie mam pojęcia o ekonomi, o kapitalizmie, o tym wszystkim, czego w życiu publicznym mojej młodości nigdy nie było, a na dodatek aspiruje do sztuki, gdyż Ayn Rand chce być za wszelką cenę artystką.
Ayn Rand to przeciwieństwo Simone Weil. Wzrastały w tych samych czasach, Rand w zrodzonym właśnie komunizmie, Weil w kapitalistycznej Francji. Rand kocha Arystotelesa, Weil Platona. Zawsze Weil będzie mi bliższa, nic na to nie poradzę, że po przebrnięciu wszystkiego, co się w Polsce Ayn Rand się ukazało: „Źródło”, „Hymn”, „Atlas zbuntowany” to literatura jak trociny. Ma ambicje bycia wielką, monumentalną, lecz nie pokocham Rand.
A jednak po zobaczeniu „The Fountainhead” z Gary Cooperem w roli głównej, nakręconego, kiedy mnie jeszcze na świecie nie było i nim zagrał w moim ulubionym filmie „W samo południe”, zafascynowała mnie panorama Nowego Yorku w trakcie powstawania, między innymi za przyczyną architekta, którego zagrał Garry Cooper.
I wczułam się w tę 19 letnią dziewczynę, studentkę sowieckiego uniwersytetu w Leningradzie, która z pewnością widziała wznoszone rękami więźniów gułagu stalinowskie wieżowce na wzór amerykańskich. Ayn Rand musiała bardzo przeżyć po przepłynięciu oceanu spotkanie z tą odmienną od znanej jej cywilizacją i ten właśnie zachwyt, ta niesłychana fascynacja, wręcz miłość i w filmie, i w powieści jest.
Tym też składa hołd amerykańskim pionierom nowej architektury, bezrobotnym z początku artystom, którzy nie gardząc żadnym zleceniem projektowali stacje benzynowe, wille dla sprzyjających im innych artystów wbrew zastanemu łatwemu, sprawdzonemu już, budowaniu. Hołd złożony nie tyle sztuce, co jakiemuś zwrotowi ku światłu, ku światu. Projekty architektoniczne w filmie inspirowane twórczością Franka Lloyda Wrighta, którego Rand znała i z którym się przyjaźniła są takimi manifestami otwarcia na nowe. Dzięki odkryciom materiałów budowlanych łamano odważnie wszystkie zużyte i niepotrzebne konwencje, dając ludziom przede wszystkim światło (np. projektując obowiązkowo okna od sufitu do podłogi).
Być może, że tylko stan ducha Ayn Rand przy zderzeniu się tych dwóch wrogich sobie światów – Związku Radzieckiego i USA zrodziło u niej chwilowo artystkę. Bo jaki artysta wytrzyma pozycję guru, a jaka sztuka formowanie się ideologii i związanych z tym instytutów, stowarzyszeń, pomników, tego, co stało się z Rand później? Może ten dziwaczny film „The Fountainhead” był jej jedynym osiągnięciem artystycznym, jako scenarzystki? Bo jakże zapomnieć te czarno-białe mroczne kadry pokazujące w ogromnych oknach wieżowce Manhattanu, których należy się bać i które należy religijnie wielbić.