Nominowani NIKE 2011: Mirka Szychowiak „Jeszcze się tu pokręcę”

Hortensja Nowak

46 wierszy tego zbioru faktycznie kręci się jedynie wokół Ja poetyckiego, bohaterki będącej alter ego poetki, kobiety dojrzałej, która czyni podsumowanie swojego życia językiem poetyckim i próbuje wyjść dzięki temu z egzystencjalnej pułapki człowieczej w drugiej połowie życia.
Podmiot liryczny dialoguje z dwiema rzeczywistościami: wewnętrzną i zewnętrzną. Poetka uzyskała równowagę tego procesu i widoczny jest wielki wysiłek twórczy, by tę symetrię utrzymać, a nie np. lamentować nad zbliżającą się biologicznie śmiercią. W sumie przemawia tzw. ludzkim, a nie „poetyckim” głosem i to jest wielki plus poetyckich zapisów wynikłych z wsłuchania się w siebie. Pytaniem jest tylko to, czy wsłuchanie jest uczciwe, bo amplituda wewnętrznych doświadczeń niepokojąco skacze, od skrywanych, egocentrycznych kokieterii poprzez autodestrukcyjne zaprzeczanie sobie:

„(…)Może w alei niezasłużonych
ktoś pomyli groby, położy kwiaty, zapali światło?(…)”
[Dokop]

Przygoda wewnętrzności z zewnętrznością jest u Mirki Szychowiak minorowa. Zawiera wszystkie egzystencjalne lęki, znużenie przeżytym życiem, brak złudzeń, co do dobrych intencji tego „ogrodu”, w którym poetka znalazła się na mocy otwierającego cykl wiersza:

„(…)Świadkowie odeszli, zabrali ze sobą pamięć
o mnie, zostawili w proszku, bez ładu, dorosłą.
I odkąd już nie rosnę, coraz mniej pamiętam.”
[Okoliczności]

I tutaj jest mój jedyny zarzut względem tego bardzo sprawnie napisanego tomu: podmiot liryczny nie pamięta. Wszystkie te sytuacje egzystencjalne, łącznie z obrazem budki z popcornem i wydzielającym się zapachem proustowsko otwierającym bramy pamięci pozostawiają właśnie faktograficzny niedosyt. Konwencja zbioru zakreśla całe długie życie pewnej kobiety i mówi zbyt ogólnie, by można było wyciągnąć z tego uniwersalne wnioski o człowieczej kondycji na mocy tego właśnie, poetyckiego doświadczenia. Podmiot liryczny mówi o wszystkim i o niczym. Prawdy zawarte w tych strofach nie są wprawdzie stereotypem i nie są banałem, natomiast są zakreślone zbyt ogólnie, by działały na podświadomość czytelnika i uruchamiały mechanizmy powinowactwa. Następuje tu dziwny, zupełnie najprawdopodobniej niezamierzony przez autorkę efekt, wynikły z procesu twórczego, alienacji i oderwania się od autorki wierszy, ale nie na zasadzie twórczego porywu, tylko wręcz przeciwnie: wiersze odrywają się mentalnie, ponieważ zamazanie podmiotu mówiącego staje się obsesyjne, podmiot liryczny zajmuje się marginaliami i heroicznie próbuje nimi zastąpić istotność:

„(…)Skuliło się we mnie życie
i czeka na wsparcie. Kiedyś było obiecująco
– dziś dożywocie z hukiem zamyka bramę.
Nie ma czego i czym rozpierdolić. No, nie ma.”
[Remis]

Wzruszający wiersz, poświęcony Julce córce poetki, (również poetce) kończy się niemalże testamentem artystycznym:

„(…)Jeśli zostanie coś, co się może przydać,
zabierzcie jak swoje. Jestem gotowa
na każdą czystkę, najbardziej intymne.”
[Zanim]

Strofy te, pragnące podświadomie dziedzictwo rodzinne rozciągnąć na całą rodzinę człowieczą są bardzo szlachetne i wzniosłe. I chwała Mirce Szychowiak, że w odróżnieniu od wielu megalomańskich poetów współczesnych zawierają skromność i niepewność, czy tak się stanie.