Dziennik amerykański (4)

24 września 2010 piątek. Idziemy w dół Denny, ale potem skręcamy ciągle tak, by wchodzić do wieżowców, pojeździć windami i dotykać ich granitowych ścian, mosiężnych okuć, secesyjnych ozdób indiańskich ornamentów, wreszcie, opuściwszy holl i windy, obrotowymi drzwiami wyjść, stanąć na zewnątrz i zadarłszy głowę w górę zobaczyć niknące w niebie wieżowce. Idziemy Denny, ale skaczemy ruchem konika szachowego to raz na piątą, raz na siódmą, to znowu na drugą, by przejść tam, gdzie stoją wieżowce i pod którymi jeszcze nie przechodziliśmy. Nie przechodziliśmy jeszcze obok Smith Tower, pierwszego wieżowca seattleńskiego zbudowanego na początku ubiegłego wieku przez Smitha, magnata finansowego, producenta karabinów, a później maszynami do pisania. Ale dla takich podglądaczy jak my, zawsze będzie wielką niewiadomą, co w tych wieżowcach się wyprawia i do czego one służą. Liczne firmy, gnieżdżące się w tych podniebnych miastach, o których istnieniu mówią napisy, nie są żadnym dowodem na to, że w klatkach za oszklonymi szybami okien znajdują się ludzie. Wieżowce są najbardziej milczącym i najbardziej nieludzkim elementem miasta, a zarazem niesłychanie go energetyzującym. Zamknięta w nich duma z finalizujących się wież Babel, rosnących dla sportowych satysfakcji amerykańskich bogaczy – który z nich postawi wyższy budynek – jest właśnie ludzka. Dlatego brak oznak życia, otwartych okien, doniczek z kwiatami, suszącego się prania i tych wszystkich malowniczych uroków sielskości nie ma, ale jest coś abstrakcyjno zastępczego i tożsamego. Dlatego, przechodząc obok archaicznej Smith Tower zwieńczonej swojskim daszkiem o cukrowej, białej elewacji podziurawionej jak lukrowany piernik rzędami okien, odczuwa się ją, odczuwa się mimo wszystko triumf dokonania, nawet jak za tym stoi świadomość odwiecznego, społecznego wyzysku.
Nasza wędrówka ulicami Seattle ma nas doprowadzić do dzielnicy Chińskiej i wybierając dolne partie miasta, by przejść obok Smith Tower – a dystrykt chiński jest wyżej – wstępujemy, żeby odpocząć przed wspinaczką, do pustego Union Station, dużej ubiegłowiecznej sali dworca kolejowego, pięknego, zabytkowego pomieszczenia, ponieważ tłum podróżujących ludzi miejskiej kolejki jest na peronach i na ulicy. Tylko kilku bezdomnych i my siedzimy w drewnianych, wyprofilowanych ławach. Wszystko tu było podporządkowane temu, by zmniejszyć podróżniczy reisefieber, by ci, którzy jadą wiedzieli, że ten przedsionek to luksus, że to zapowiedź jedynie czekającej ich przyjemności. Ogromny łuk sklepienia, niczym nieboskłon ozdobiony okrągłymi żarówkami ciepłego światła uspokaja, daje ograniczenie przestrzeni tak skuteczne, że wszystko, co się dzieje poniżej – kafelki posadzki w jasnym ugrze i piony mahoniowej boazerii – to tylko podtrzymywanie tej bizantyjskiej, boskiej doskonałości przymglonego złota, sączącego się z sufitu poprzez kratkę stalowych ram okienek i tych dwóch półkolistych okien nad wejściem i wyjściem z hallu. Światło sączy się z secesyjnych kulistych lamp, z lampowych obwiedzeń podkreślających bryłę i jasność architektonicznego zamysłu i oprócz kilku plafonów malowanych w stylistyce art deco, dworzec kolejowy nie ma ozdób, jest jedną wielką ozdobą sam w sobie. Szukam toalet, które pewnie też są stylowe, ale damska jest w remoncie, a do męskiej boję się wejść. Wychodzi z niej kolejowy oficer ubrany jak kolejarz z Orient Expressu i ta zabawa w minione trwa jeszcze, nim czterej Murzyni siedzący opodal, nie popatrzą na nas nic nie mówiącym wzrokiem, a my po tej naszej stacji wytchnienia powleczemy się w górę ulicy, aż do pierwszego smoka na słupie elektrycznym i to już będzie China Town.
Tu nie odbywa się już rytuał amerykańskiej ulicy wzrokowych spotkań uśmiechów i powitalnych często hallo. Tu wszyscy niscy, szczupli, skośnoocy, niezwracający na nas uwagi, przemierzający ulice we własnym zamknięciu i nawet jak ten chłopak, próbujący ogarnąć z chodnika rozsypane pudełka tekturowe, męczy się mrówczo z tym wszystkim, nie widząc poza tym świata. Tak jest w ubogim sklepiku, gdzie zwabieni bardzo niskimi cenami kupujemy cebulę i jabłka. Pytamy stojących w kolejce do kasy Chińczyków, co to za owoce, czy to liczi. Nie to nie liczi, mówią bardzo grzecznie, ale nie mówią, co to jest. Lubię liczi i kupiłabym w tak tanie liczi, ale jeśli to nie liczi? Czy to są jarzyny? Pytam, by się dowiedzieć, co to jest, ale oni mówią nie, to nie jarzyny. Rezygnuję więc z nie liczi i idę do półek, gdzie stoi wszystko, co lubię, co uwielbiam, wszystkie słodycze wschodu, po których paraliżuje podniebienie od słodyczy. Z tego mnóstwa ulegam kandyzowanej skale, cukrowi czarnemu i białemu, prasowanego w płytki nasączone imbirem.
Takich sklepików jest dużo wśród gdzie niegdzie restauracji z fasadami malowanymi na różowo, smokami u drzwi i wiszącymi czerwonymi lampionami, ale reszta, to odrapane, nędzne niskie budynki mieszczące na dole te lepkie sklepiki, gdzie zmęczone, obojętne kasjerki kasują pieniądze. Za oknami toczy się chińskie życie, w maleńkich kawiarniach siedzą gdzieniegdzie Chińczycy, gdzie indziej stoją w kolejce, by kupić kurę, którą Chinka wyjmuje z kadzi olejowej, lub w sklepach rybnych, z dużych beczek ruszające się kraby. Nie ma tu turystów, turyści są na Pacific Market, tutaj jest prawdziwe życie, które turystom nie jest potrzebne. Toteż czujemy się nieswojo, jak chodzący po cudzych mieszkaniach inspektorzy czystości mieszkań mieszkańców nie mających za co jej utrzymać. Pytamy starego Chińczyka, gdzie stoi brama China Town, ale on grzecznie mówi, że on jest Chińczykiem i nie zna angielskiego. Podchodzimy więc do grupki innych starych Chińczyków i pytamy, gdzie jest China Gate i oni niezwykle grzecznie pokazują tam, skąd właśnie idziemy i my już dobrze wiemy, że tam nie ma bramy, ale zrezygnowani dziękujemy im za to nas celowe mylenie i idziemy gdzie popadło, i ona nagle wyrasta przed nami, ta chińska brama z czerwonym dachem, ze złotymi, rzeźbionymi smokami, ozdobami i tablicami.
I potem już pozostaje ten niewielki areał ziemi między autostradą, a China Town, między słupami mostu pomalowanymi w smoki, a budynkami, pocięty tarasami i to jest ogród Kobe, jak czytamy na granitowej tablicy, dar od Japończyków, podobnie jak pobliski teatr. W tym podzielonym na tarasy małym odcinku przestrzeni, gdzie z całej pokaźniej dzielnicy chińskiej odpoczywa tu na ławce w włóczkowej czapce tylko jeden Murzyn i słucha przez słuchawki muzyki, park stoi pusty skutecznie dając oddech temu miejscu. Siadamy na ławce i jemy znalezione opodal gruszki. Siedzimy wśród karłowatych sosen, roślin znanych z chińskich rycin i patrzymy łakomie na tę część parku, gdzie małe poletka owocują już jesiennie pomidorami, cukinią, wszelkimi pachnącymi ziołami i warzywami. Jesteśmy głodni i chcemy już wracać.
Po powrocie zjedliśmy obiad i ten fakt, tak nieważny, jest godny odnotowania, bo otworzywszy laptop, przeczytałam maila, że Polka zaprasza mnie do Domu Polskiego, gdzie właśnie jest i je tam pierogi.
Zmęczona poszłam w górę Denny, aż na Osiemnastą, pytając po drodze ludzi, czy dobrze idę. Byłam już na powrót wśród seattleńkich elojów, i oni za każdym razem troskliwie opisywali, gdzie mam iść, pełni uśmiechów i dobrej woli. A ja szłam Denny, szłam Olive, szłam Medison i rozmyślałam, jak to powitają mnie, sławną polską blogerkę w Domu Polskim i jak to mnie nareszcie przynajmniej polonia amerykańska doceni. Przecież Hanna, bo tak podpisała swój mail, napisała, że czyta mój blog! Że czyta odcinki seattleńskie i je aprobuje! Więc może ja, tylnymi drzwiami, poprzez inny kontynent, nareszcie wejdę na oficjalny salon poprzez Internet? Kto wie?
Ostatni raz z Domem Polskim miałam do czynienia w Norymberdze, gdzie przywiozłam trzydzieści moich obrazów. W Domu Polskim z przepiękną salą wystawową, który regularnie wystawia tam prace artystów z Polski opłacając im podróż na wernisaż, pobyt i wszelkie koszy związane z transportem prac, powiedziano mi, że jest to niemożliwe. Decyzja o tym, kto może wystawić w Domu Polskim w Norymberdze zależy wyłącznie od komisji, która mieści się w Krakowie i o tym decydują profesorowie ASP.
Więc w końcu wystawiłam obrazy w zborze Baptystów w Erlangen, gdzie przyjęto mnie z otwartymi rękami, a przebywający na kontraktach Amerykanie, kupili ode mnie kilkanaście płócien, resztę osoby oglądające je przez oszkloną salę z ulicy. Ceny obrazów były tak korzystne, że jeszcze po latach miałam zamówienia od tych, którzy obrazy już kupili. Zamówiono na całą ścianę olbrzymią łąkę i to tylko dzięki tej wystawie. Więc teraz, zbliżając się do niewielkiego domu z dużym napisem DOM POLSKI byłam pełna nadziei. Czasy się zmieniły. Może coś mi zaproponują?
Już w oświetlonym holu widać było stojące w ogromnej sali stoliki nakryte białym obrusami i gwar ucztowania, więc pewnym krokiem podążyłam w tę stronę. Przy stoliku z napisem „member only” siedziała młoda kobieta z mężczyzną, którzy spytali mnie co tu robię.
– Do Pani Hanny, jestem umówiona, ma na stoliku leżeć książka na znak rozpoznania – tu wymieniłam tytuł. Mężczyzna nieufnie na mnie popatrzył i powiedział: – należy sie jeden dolar.
– Dolar? – powtórzyłam zaskoczona. Nie zabrałam żadnych pieniędzy na wypadek jakby mnie pobito i zabito, nie byłoby żadnych strat. Podobno trzeba zawsze nosić jakieś kwoty, by tych napastników udobruchać. Jednak zawsze chodzę właśnie z nadzieją, że ktoś mnie wreszcie zabije i nie mam zamiaru do tego jeszcze dopłacać.
– Dolar? – powtórzyłam bezradnie.
– Ja z tą panią przecież mogę spotkać się w hollu, nie muszę wchodzić na salę..
I w tej chwili stanęła przed nami Hanna i powiedziała, że tak, że się umówiła i że ona zapłaci. Mężczyzna jednak wydobył z kieszeni bilet wstępu i powiedział, że w takim razie on zapłaci i że nie ma sprawy. Zabrałam zawstydzona tekturowy kwadracik gdzie była wbita pieczątka Domu Polskiego. Moja powitalna wizja, gdzie jak u Barei wita mnie para dzieciaków w krakowskich strojach chlebem i solą, mnie, sławną artystkę z Polski, słynną blogerkę, która ma pół tysiąca wejść dziennie na blog literacki w czasach, gdy już nikt nic nie czyta, natychmiast się ulotniła.
Hanna powiodła mnie do stolika, tam siedziały jeszcze dwie panie – dyrektorka radia Lena i kierownik klubu filmowego Ola. Hanna okazała się kierownikiem sekcji książki.
Bardzo miło porozmawiałyśmy o czasach minionych, o Solidarności, bo były to po części emigrantki ‘80, często żony liderów ruchu, głownie emigrantów politycznych. Jadły ogromne porcje ruskich pierogów na amerykańskich talerzach owalnych, które w Polsce stosuje się jedynie do wędlin i przekąsek. Kategorycznie odmówiłam jedzenia pierogów i wszelkiego polskiego poczęstunku, tłumacząc się niedawno zjedzonym obiadem. Podeszła do nas Polka z biletami na występ Piotra Rubika, który już niedługo będzie śpiewał w Seattle cantobiografię Jana Pawła II “Santo Subito”. Bilety po $60 i $80, ale dla członków Domu Polskiego cena jest o dolar niższa. Ach ten uporczywy dolar! Syn daje stojącym na rogach żebrakom, którzy sprzedają gazety za dolara… Ale ja byłam na tej amerykańskiej ziemi w Polsce i tak cały czas krążył tylko ten jeden dolar…