KRASZNAHORKAI III

László Krasznahorkai wybiera Schmidtową –  kobietę najponętniejszą w osadzie skazanej na dekonstrukcję (w każdym sensie tego słowa) –  na syntetyczny zamiennik kafkowskich postaci kobiecych w bardzo wiernym powieści scenariuszu filmowym „Szatańskiego tanga”.
Mimo, że słowa Franza Kafki są mottem powieści, a kolor zarówno dzieła literackiego, jak i filmu Béli Tarra z jego ducha, wymiar kafkowski jest zupełnie inny.
Schmitowa – sutki jej potężnych piersi przypominały cudowne róże – jest nie tyle ofiarą Irimiása, fałszywego Mojżesza wyprowadzającego mieszkańców z osady do ziemi obiecanej, ile materią do milicyjnego donosu.

Schmitowa odbywszy fizjologiczne zbliżenie damsko męskie pokazane na filmie w odrażającej scenerii, gdzie kochankowie nie mówią do siebie ani słowa i nie dotykają się, a niezbędne spełnieniu minimum kontaktu widzowi dane jest jedynie w domyśle, lirycznie tęskni do powtórzenia:

Pomyślała o wczorajszej nocy, kiedy w kącie magazynu oddała się Irimiásowi, i jeszcze teraz, w tych strasznych chwilach, przyznawała, że nie doznała rozczarowania: tamte cudowne chwile, minuty nieziemskiego spełnienia wynagradzały jej wszystko; nie mogła tylko wybaczyć „fałszywej miłości”, tego, że tak podeptał jej „czyste, płomienne uczucia”! A przecież o cóż innego mogło teraz chodzić, jak nie o to, że słowa, które wyszeptał jej na pożegnanie („jeszcze przed świtem, na pewno!…”), Okazały się po prostu „obrzydliwym kłamstwem”!… Straciła już wszelką nadzieję, ciągle jednak tęsknie wpatrywała się w deszcz falujący za potężnym otworem głównego wejścia, zgarbiona, ze ściśniętym sercem i zmierzwionymi włosami opadającymi na zmaltretowaną twarz. Ale choć ze wszystkich sił próbowała zamiast bezsilności i dręczącego smutku wzbudzić w sobie chęć zemsty, ciągle słyszała jego aksamitny głos, widziała w myślach jego smukłą, silną, wysoką, wzbudzającą szacunek sylwetkę, tchnący pewnością siebie, zdecydowany łuk nosa, wąskie, miękkie wargi, nieodparty błysk oczu, bezustannie czuła, jak zagłębia w jej włosach swoje delikatne palce, czuła gorący dotyk jego dłoni na piersiach i udach, w każdym rzeczywistym czy wyimaginowanym szmerze słyszała jego kroki, ale kiedy wszyscy wrócili i zobaczyła w ich twarzach tę samą żałosną gorycz, która przysparzała jej cierpienia – zwątpienie podmyło w niej ostatnią kruchą zaporę dumnego oporu. „Co ja bez niego pocznę?!… Na miłość boską, co… niech mnie zostawi, ale… nie teraz! Jeszcze nie teraz!… Przynajmniej jeszcze raz!… Jeszcze godzina!… Minuta!… Co mnie obchodzi, co z nimi zrobił, tylko… żeby nie ze mną! Nie… ze mną! Jeśli już nic więcej, to przynajmniej niech mi pozwoli zostać jego kochanką! Nałożnicą!… Służącą! Co za różnica! Niech mnie kopie, bije jak psa, tylko… niech teraz wróci!…”

Scena związana z donosami Irimiása, które zadeklarował się składać w zamian za wolność od więzienia, scena kafkowskiego urzędu pełnego akt, papierów i teczek, służy jedynie do zobrazowania trudności literackich z jakimi borykają się przemęczeni urzędnicy milicyjni, zamieniając je na urzędowy raport:

Kiedy jednak dotarli do fragmentu oznaczonego jako Schmidtowa, natychmiast się natknęli na ogromną trudność, cóż bowiem mieli począć z takimi rubasznymi określeniami, jak na przykład durna czy cycata samica, jak mieli oblec we właściwą dla ich profesji formę tak niestosowne sformułowania, by jednocześnie niczego nie utracić z ich znaczenia?! Po długiej naradzie uznali jednak, że najbardziej odpowiednie będzie „osoba umysłowo niedojrzała, stawiająca na pierwszym planie swoją kobiecość”, ale ledwie zdążyli odetchnąć, kiedy stanęli oko w oko z kolejnym ordynarnym kawałkiem, ze starą kurwą. „Kobieta o dwuznacznej reputacji”, „kobieta z półświatka”, „kobieta zdemoralizowana” i tym podobne, wydające się w pierwszej chwili pozornie trafnym rozwiązaniem, okazały się jednak wyrażeniami niezbyt dokładnymi; nerwowo bębnili palcami po ustawionych naprzeciw siebie biurkach, strapieni unikali swego wzroku, wreszcie wybrali wyjście najmniej ryzykowne i zgodzili się na „kobietę bez wahania sprzedającą własne ciało”. Kolejne trudności pojawiły się przy pierwszej części następnego zdania, ale nagle doznali łaski oświecenia i w miejsce niesłychanie banalnego: kładła się, z kim popadło albo kto się najzupełniej przypadkowo pojawił, wstawili rzeczowe „stanowiła przykład małżeńskiej niewierności”. Szczerze się zdziwili, kiedy znaleźli w raporcie trzy kolejne zdania, które bez żadnych zmian można było przepisać do oficjalnej wersji, ale zaraz potem ponownie natknęli się na trudności. Daremnie łamali sobie głowy, ale zamiast wyrażenia: „upiorny smród powstały z mieszaniny potu i taniej wody kolońskiej”, nie potrafili niczego lepszego wymyślić;

cytaty tekstowe w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej

w cytacie filmowym Schmidtowa (brunetka) tańczy w parze na pierwszym planie.

Szatańskie tango